De Deel wordt leefbaar stadshart door bomen

Auteur: Dirk Doornenbal, Directeur en ETT-er Nationale Bomenbank

Transformatie van het plein

Al sinds de aanleg van De Deel is er discussie over het plein. Een groot bakstenen plein, geïnspireerd op het San Marcoplein in Venetië. Weliswaar geschikt voor grote evenementen,  maar verder gekenschetst als een mistroostig parkeerterrein. Het doel van de herinrichting was daarom gericht op het leefbaar maken van het plein. Om dit te realiseren, is het plein opgedeeld in een horecaplein met boomgroepen en een evenementenplein met parkeerplaatsen, omsloten door een bomenallee om doorheen te wandelen. De herinrichting is in 2019 gestart en inmiddels grotendeels afgerond.  Het ontwerp is van Strootman Landschapsarchitecten, Roelofs BV heeft samen met de gemeente de bestek voorbereiding verzorgt, A. Faber BV was verantwoordelijk voor het civiel technische gedeelte en boomspecialist Nationale Bomenbank BV heeft de aanleg van de groeiplaats, het planten van de bomen en de nazorg voor haar rekening genomen.

Bomenallee en leefbaarheid

Om direct een volwaardige bomenallee te creëren, zijn de bomen in een grote maat geplant. Namelijk 46 Liriodendron tulipifera (Tulpenboom) met een stamomvang van 60-70 cm, afkomstig van boomkwekerij Noordplant. Een boom levert ecosysteemdiensten, waaronder de aanpak van hitteproblemen. De waarde hiervan vermeerderd naarmate de bladmassa  groter wordt. Meer bladmassa levert niet alleen meer schaduw, maar ook meer verdamping van water. Dit geeft een koelend effect voor de omgeving. Daarnaast zorgt een grote boom met veel bladmassa voor de benodigde opname van CO2, luchtfiltering, water afvang en biodiversiteit. Een grote maat boom voorziet direct in een ‘grotere’ bladmassa. Maar daarmee is het nog niet klaar. De boom moet ook de gelegenheid krijgen groot uit te kunnen groeien. Daarom zijn de bomen op De Deel voorzien van een groeiplaats met een doorwortelbare ruimte van 55 m3 per boom. Zo kunnen zij de komende 50 jaar uitgroeien naar volwassen bomen.  

Groeiplaats voor de bomen; klimaat adaptief en multifunctioneel

Een succesvolle groeiplaats is voorzien van voldoende doorwortelbare ruimte met daarin een uitgebalanceerde water- en zuurstofhuishouding, organische stof, bodemleven en mineralenhuishoudingen. Tegengesteld zijn er voorwaarden voor het functioneel gebruik van het evenementenplein. Dit vereist bestrating, verdichting en afstroom van water. Om de voorwaarden van boom en plein samen te brengen heeft het projectteam integraal moeten denken. De  gekozen oplossing is een combinatie van de, op het bomenzand, druk spreidende Permavoid Sandwich Constructie en een natuurlijk irrigatiesysteem: het Permavoid Capillair Irrigatie Systeem (PCIS).

Met de PCIS, van partner Tree Ground Solutions, wordt het water onder de groeiplaats gebufferd. In droge perioden, zoals tijdens  de hittegolf van afgelopen zomer, wordt dit water door de boom gebruikt. Anderzijds kan water gebufferd worden tijdens piekbuien. En daar ontstaat de integrale gedachte. Droogte veroorzaakt een probleem voor de boom, piekbuien voor de riolering. De hedendaagse wateropgave is om water ter plekke te bufferen en te infiltreren. En daar kan een goede groeiplaats voor bomen bij assisteren. In het geval van De Deel in Emmeloord is de waterbuffer onder de groeiplaats vergoot en meegenomen in de waterberekeningen. De PCIS onder de 46 bomen op De Deel kan maar liefst 398.850 liter water op vangen.

Het geborgen water wordt door middel van ingebouwde capillaire kolommen naar boven getransporteerd. Zo wordt er feitelijk een schijngrondwaterspiegel gecreëerd. Dit water wordt opgenomen door het bomenzand en gebruikt door de boom.

Een op De Deel toegepaste innovatie is een watermanagementsysteem dat het mogelijk maakt om water van de straat te gebruiken. Dit zonder dat er problemen ontstaan in de mineralenhuishouding en het bodemleven in de groeiplaats als gevolg van het gebruik van strooizout. Het betreft  een combinatie van ‘smart’ kolken en een ‘ontvangstkolk’. Het basisprincipe is dat het fijne straatvuil en strooizout gescheiden wordt en waarmee een zelfreinigend watersysteem ontstaat. Hierdoor stroomt enkel ‘schoon’ hemelwater in de PCIS.

Drie jaar nazorg

Het planten en begeleiden van grote bomen vergt boom specialistische kennis. Daar waar ‘kleine’ bomen ‘makkelijker’ aanslaan, hebben grote bomen extra aandacht nodig. Zo hebben de  boomspecialisten van Nationale Bomenbank BV bij de bomen op De Deel een speciale verankering, snoei en voedingsgift toegepast. Daarnaast  zijn de bomen de komende 3 jaar in het nazorgprogramma van Nationale Bomenbank BV opgenomen. Op deze manier heeft gemeente Noordoostpolder een goede start van de bomen geborgd voor de toekomst. En daarmee een mooi, leefbaar en klimaatbestendig plein.